Sevgili anne-babalar, anneanneler, babaanneler, dedeler, çocuk yakınları, öğretmenler, çocuk eğitimcileri ve diğer çocuk severler bu yazımdaki içerikler şu şekildedir:
· Bebeklik Evresi (0-1 Yaş) Olan Çocuklarda Boşanmanın Etkisi,
· Okul Öncesi (1-6 Yaş) Çocuklarda Boşanmanın Etkisi,
· Okul Dönemindeki(6-12 Yaş) Çocuklarda Boşanmanın Etkisi,
· Ergen (12-18 Yaş) Çocuklarda Boşanmanın Etkisi
Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri, yaş, cinsiyet, boşanma sonrası ebeveynlerle olan ilişki, çocukların yaşam kalitesindeki değişiklikler, ebeveynlerin tekrar evlenmesi gibi birçok değişkene bağlıdır. Eşler arasındaki ayrılık seviyeli ve dostça gerçekleşse bile çocuk boşanma karşısında üzüntü, kayıp yaşama, güçsüz ve korunmasız hissetme gibi birçok olumsuz duyguyu bir arada yaşayabilir. Her çocuğun boşanma karşısında verdiği tepki, gelişim düzeyine bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Şimdi farklı çocukluk evrelerine göre boşanmanın etkileri inceleyelim:
Bebeklik Evresi (0-1 Yaş) Olan Çocuklarda Boşanmanın Etkileri Nelerdir ?
Bebekler için tutarlılık çok önemlidir, alıştıkları düzen bozulduğunda değişikliklere karşı daha tepkili olabilmektedirler. Bebek boşanma yaşandığında tek ebeveynli olduğu dönemi anımsayamayacak kadar küçükse, boşanmanın etkileri okul dönemine kadar çok daha hafiftir (Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 2011).
Bu yaş aralığındaki çocuklar boşanmayı ebeveynlerinden sadece fiziksel ayrılık olarak algılar. Boşanma sonucunda bir ebeveynin evden ayrılması ile fiziksel bir ayrılığı deneyimleyen bebek en temel ihtiyacı olan güven duygusundan mahrum kalabilir. Bebeğin her iki ebeveyni ile de sıklıkla temas halinde bulunması, ebeveynlerin çocuklarına davranışları konusunda ortak kararlar vererek uyumlu hareket etmeleri bebeğin ihtiyaçlarını karşılaması açısından yararlı olacaktır (Rohner, 1994; Şentürk, 2006).
Okul Öncesi (1-6 Yaş) Çocuklarda Boşanmanın Etkileri Nelerdir ?
Her çocuğun gelişim yaşına göre boşanma durumunu algılama biçimi farklıdır. Okul öncesi dönemde boşanma çocuk üzerinde korku ve şaşkınlık uyandırır. Kendini iki parçaya bölünmüş hisseden çocuk, birincil ihtiyaçlarından mahrum kalacağı endişesine kapılabilir. Etrafında neler olduğunu tam anlayamayan çocukta anneye aşırı düşkünlük, bağımlılık, tuvalet alışkanlığı sorunları gibi var olan alışkanlıklarının gerilemesi durumları görülür. Neler olup bittiğini anlayamayarak kendini belirsizlik içerisinde bulan çocuk etrafına karşı saldırgan davranışlarda bulunabileceği gibi diğer ebeveynini de kaybetmemek için içine kapanarak her duruma uyum sağlama çabasına girer (Öngider, 2013; Türkaslan, 2007; Rohner, 1994).
Okul Dönemindeki(6-12 Yaş) Çocuklarda Boşanmanın Etkileri Nelerdir ?
Boşanmaya karşı birçok farklı şekilde tepki verebilen çocuklar okul çağına geldiklerinde boşanmanın daha çok farkında olurlar. Bu dönemde çocukların anne-babalarına karşı duyguları sürekli değişir. Bazen ebeveynlerini suçlu bulan çocuk bazen de kendisini suçlu bulur. Ebeveynleri boşanan çocuk karamsarlaşabilir, içine kapanabilir, çatışmalara karşı daha duyarlı olabilir, öfkelenebilir, huysuzlanabilir, derslerine odaklanamayabilir, okul performansı düşebilir, okulda arkadaşlarıyla kavga edebilir, kabuslar görebilir, yalnızlık, kayıp, yoksunluk duygularını yaşayabilir, ebeveynlerinden birinin tarafında olması bekleniyor gibi hissedebilir veya ebeveynlerini bahanelerle bir araya getirmeye çalışabilir. Çocuğun yaşı ilerledikçe olaylara farklı açıdan bakabilme yeteneği gelişir. Farklı açılardan bakabilen çocuğun suçu kendinde araması azalır (Stocker & Stall, 1997; Kalter & Rambers, 1981; Kurdek & Berg, 1983).
Ergen (12-18 Yaş) Çocuklarda Boşanmanın Etkileri Nelerdir ?
Yaşı biraz daha ilerleyen çocuk, ergenlik döneminde boşanma durumunu her yönüyle bilir. Geleceği ile ilgili kaygılı bir dönem içerisinde olan çocuğun boşanma ile yüzleşmesi sonucu kaygıları daha da artabilir. Olaya iki taraf açısından da bakabilen çocuk aile içerisindeki sorumlulukların dağılımı ile ilgilenmek ister. Bazen de boşanma ile başa çıkamayarak erken yaşta riskli cinsel ilişkiler yaşayabilir, sigara veya madde kullanabilir. Okulda derslere odaklanamama, kayıp ve öfke duyguları yaşama, gelecekte ebeveynlerinin yaptığı hataları yapma endişesine kapılarak ebeveynlerinin hatalarını tekrarlamaktan korkma gibi sorunlar en sık karşılaşılan problemler arasındadır (Emery, 2013; Kelly, 2007; Yörükoğlu, 2004).
Zaman geçtikçe çocuğun boşanmaya farklı tepkiler vermesinin sebebi çocuğunun benliğinin gelişmesidir. Benlik, kişinin kendi kendine karar verebilme kapasitesini oluşturur. İnsanlar kendilerini, diğer insanları, çevrelerini ve dış dünyayı kendi benliklerine göre algılarlar. Benlik kavramı kişinin doğumu ile birlikte çevresindeki kişilerin verdiği mesajlar ve bebeğin bu mesajları algılayarak o yönde hareket etmesi şeklinde gelişir. Çevresindeki etkileşim sayesinde benlik kavramını öğrenen bebek zaman içerisinde kendi duygu ve düşüncelerinin farkına vararak kendi özsaygısını oluşturur (Yörükoğlu, 2004; Doğan, 2007).
Boşanma gerçekleşmeden önce çocuğun duygusal bir çöküş yaşamaması ve çocuğu önceden hazırlamak adına çocuğa bilgilendirme yapılmalıdır. Boşanma haberi, çok fazla detaya girilmeden çocuğa yaşına uygun, anlayabileceği bir dille anlatılmalıdır. Boşanma durumu ile ilgili bilgi verilirken çocuğun kendisinin bir suçunun ve etkisinin olmadığı net bir dille anlatılmalıdır. Boşanma sonrasında çocuğu neler beklediğini açıklamak çocuğun kafasındaki belirsizliklerin giderilmesine yardımcı olur. Çocuğu içinde bulunduğu belirsizlik ve kaygı durumundan kurtarmak adına gelecek planları yapılmalıdır. Çocuğun boşanma ile ilgili duygu ve düşüncelerini anlatmasına izin vermek ve fikirlerine saygı duymak önemlidir. Çocuğun boşanma durumunu kabullenebilmesi adına uzmanlarla görüştürülebilir. Anne-baba her ne kadar ayrılık sürecinde de olsalar çocukları konusunda işbirliği ile hareket etmeli ve destek sağlamalıdırlar. Çocuğun evden ayrılan ebeveyn ile düzenli görüşmesi ve ayrılan ebeveynlerin çocuğun yanında birbirlerini suçlayıcı ifadeler kullanmamaları önemlidir.
Çocukların gelişim düzeyleri yaş faktöründen ve çocuğun karakterinden etkilenmektedir. Anne ve babası boşanan her çocuk kendi gelişim düzeyine göre farklı tepkiler gösterebilmektedir. Bu tepkilerin ortak çözümü ise çocuğu anlama, duygularını dışa vurmasını sağlama ve her iki ebeveynle de sık sık iletişim kurma olarak sıralanabilmektedir.
Klinik Psikologlar, pedagoglar, çocuk psikologları, aile danışmanları, sosyal hizmet uzmanları, boşanma sürecinde çocukların göstereceği farklı reaksiyonları ebeveynlerin anlayabilmesi için araştırma yapmalarını veya tercihen bir uzmanla çalışarak ve profesyonel yardım alarak çocuğun süreci daha kolay bir şekilde atlatmasına yardımcı olunmasını önermektedir. Değerli okurlarım ve danışanlarım, boşanma öncesi, boşanma sırası ve boşanma sonrası için bilgi almak için 0544 724 3650 iletişim numaramdan beni arayabilirsiniz.