Sürü Psikolojisi Nedir? İnsanlar Seçimlerde Oy Kullanırken Çoğunlukla Neden Sürü Psikolojisi ile Hareket Ederler?
Öncelikle siyasi, politik ve seçimlerle ilgili pekçok söylemde sıklıkla konusu geçen “Sürü psikolojisi ne demek?” sorusunun cevabını öğrenelim. Sürü Psikolojisi; bir grup içindeki insanların düşünce ve davranışlarının, bireysel değil o gruba uyumlu şekilde eğilim göstermesidir.
William Hamilton’a göre sürü psikolojisi; yırtıcı hayvanlar tarafından öldürülmemek üzere oluşmuş içgüdülerimizden biridir. Tıpkı çoğu hayvanda olduğu gibi.
Buna göre çoğu sosyal toplulukta, çerçevenin dışında olmak ortasında olmaktan çok daha tehlikeli olarak algılanır. Sürü psikolojisi neden olur dediğimizde bir diğer sebep de bilgi aktarımıdır.
İlk insanların temel kaynaklar hakkında birbirlerine bilgi vermek ve bireylerin kendini korumak istemesi sonucu sürü psikolojisinin faydalı olduğu düşünülmektedir..
Peki insanlık tarihinin başlangıcından bugüne kadar oldukça zaman geçmesine rağmen neden bugüne kadar hala sürü psikolojisini sürdürdük? Burada da karşımıza çıkan şey ise sosyal algıdır.
Yani yine güzel bir içgüdüyle korunmak ve bilgi paylaşmak üzere tercih edilen şey, günümüzde bireylerin aleyhine dönebilmektedir.
Şöyle ki; Bando vagonu etkisi ("çoğunluk etkisi", "sürü etkisi" veya "sürü psikolojisi"), insanların, başkalarının da aynı şeyi yaptığına inandıklarında belirli bir şekilde düşünmesine veya davranmasına neden olan bilişsel bir önyargıdır. Örneğin, sürü etkisi, birinin sosyal çevrelerindeki diğer insanların bir ideolojiyi benimsemesinden ötürü onlarla aynı siyasi ideolojiyi benimsemesine neden olabilir.
Bando vagonu etkisi, hayatın birçok alanında insanlar üzerinde güçlü bir etkiye sahip olabilir; bu yüzden onu anlamak önemlidir. Bu yazımızda, sürü etkisi hakkında daha fazla bilgi edinecek, insanların bunu neden deneyimlediğini anlayacak ve etkisini açıklamak için neler yapabileceğimizi göreceksiniz.
Çoğunluk Etkisi’ne Dair Örnekler
Çoğunluk etkisine bir örnek, insanların sosyal medyada çok sayıda beğeni veya olumlu oylar alan bir yorum gördüklerinde, kendilerinin de olumlu yönde oy kullanma olasılıklarının artmasıdır.[1] Çoğunluk etkisine başka bir örnek, insanların başkalarının borsaya para pompaladığını gördüklerinde, kendilerinin de yatırım yapma olasılıklarının artmasıdır; bu da spekülatif balonlara ve piyasa çöküşlerine yol açabilir.[2]
Ayrıca, çoğunluk etkisinin insanları etkileyebileceği başka alanlar da vardır.
Örneğin:
• Çoğunluk etkisi insanların siyasi tercihlerini etkileyebilir. Örneğin seçmenler, bazen belirli bir siyasi partiye, yalnızca o parti son anketlerde iyi sonuçlar aldığı için daha fazla destek verir (bazen çoğunluğa oy verme olarak adlandırılan bir davranış veya "kazananın etrafında toplanma etkisi" ya da "kazananı takip etme" olarak adlandırılır).[3], [4], [5]
• Çoğunluk etkisi, tüketicilerin hangi ürünleri satın alacaklarına ilişkin kararlarını etkileyebilir. Örneğin insanlar, genellikle son moda trendleri takip ettiklerini göstermek istedikleri için tanıdıkları diğer insanların giydiği kıyafetlerin aynısını satın alırlar (bu davranış bazen "bando vagonu tüketimi" olarak adlandırılır ve pazarlama/reklam sahasında bu davranıştan yararlanılır).[6], [7], [8], [9]
• Çoğunluk etkisi, doktorların tıbbi kararlarını etkileyebilir. Örneğin birçok tıbbi prosedür, tıp topluluğu tarafından popüler olarak kabul edildiğinden, faaliyetleri için yeterli ve destekleyici kanıt olmamasına rağmen tarihin uzun dönemleri boyunca yaygın olarak uygulanmıştır.[10], [11]
• Çoğunluk etkisi, insanların çöp atma eğilimini etkileyebilir. Örneğin, insanların önceden çöp olan bir ortamda çöp atma olasılığı daha yüksektir ve temiz bir ortamdaysa çöp atma olasılığı daha düşüktür.[11]
• Çoğunluk etkisi, kuruluşların yeni teknolojileri uygulamasını etkileyebilir. Örneğin, birçok konaklama şirketi, daha önce kendilerine satışta rekabet avantajı sağlayabilecek iken, popüler hale gelene kadar web sitelerinde yeni özellikler uygulamadı.[12]
Bando vagonu etkisinin bir başka iyi bilinen örneği ise, genellikle "asansör deneyi" olarak adlandırılan bir deneyde görülür:[13]
(Asansör deneyi) 1962'de Candid Camera adlı televizyon şovunda göründü. Face the Rear başlıklı bir bölümde, habersiz ve bilinmeyen kişiler, herkesin arkaya baktığı bir asansöre girdiler. Bu tamamen doğal olmayan bir şey olmasına rağmen, birçok kişi kalabalığa katılarak arkaya bakmaya başladılar.
Ek olarak, sürü etkisi insanları daha genel bir şekilde de etkileyebilir. Jonathan Howard'ın belirttiği gibi:[13]
Çoğunluk etkisi insanları sadece belirli bir kararda değil, genel kültür ve çalışma ortamıyla ilgili olarak da etkileyebilir. Grup tutumları ve normları 'bulaşıcıdır'. Çevremizdekilerin tutum ve davranışlarından bilinçsizce etkileniriz. Hepimiz kendimizi daha önce tatsız bir grubun içinde bulduk, belki de rötarlı bir uçuşu bekleyen pek çok kızgın havayolu yolcusundan biriydik. Gerilim elle tutulur olabilir ve yanımızdaki yabancılara tepki olarak kendi kaygımızın arttığını görebiliriz. Benzer şekilde, spor etkinlikleri ve performanslar gibi deneyimler de büyük ölçüde keyiflidir, çünkü kalabalığın heyecanı hepimize yayılır.
Son olarak, çoğunluk etkisi de çeşitli ve ilgili fenomenlerde merkezi bir rol oynar:[14], [15], [16], [17]
• Sürü Davranışı: Bir gruptaki bireylerin, merkezi koordinasyondan ziyade yerel etkileşimler nedeniyle benzer şekilde düşünme ve hareket etme şeklidir.
• Grup Düşüncesi: Belirli grupların, grup üyelerinin düşüncelerini eleştirel olmayan ve zararlı bir şekilde kabullenerek, diğerlerinin düşüncelerine ve eylemlerine ayak uydurmaya çaba göstermeleridir.[18], [19], [20]
• Hatalı Konsensus Etkisi
• Sosyal Bulaşıcılık
• Çete Zihniyeti
Not: "Bando vagonu etkisi" terimi bazen belirli bağlamlarda özel bir anlamda kullanılmaktadır. Örneğin tüketim ve ekonomi bağlamında, çoğunlukla, başkalarının onu kullandığını görmenin bir sonucu olarak belirli bir mal için artan talebi ifade etmek için kullanılır.[20]
İnsanlar Neden Çoğunlukla Sürü Etkisi Yaşar?
Çoğunluk etkisi (kalabalığı ve popüler eğilimleri takip etmek gibi onunla ilişkili davranışlarla birlikte), çeşitli psikolojik nedenlere bağlanabilir.
Bir neden, kalabalığa uyma ve başkalarından onay alma arzusundan başkalarıyla uyum sağlama eğilimini temsil eden normatif sosyal etkidir.[21], [22]
Buna benzer başka bir neden, diğerlerinin sizin bilmediğiniz bir şeyi bilebileceği veya durumu sizden daha iyi anlayabileceği varsayımı altında, haklı olma arzusuyla başkalarıyla uyum sağlama eğilimini temsil eden bilgisel sosyal etkidir.[23]
Ayrıca, başkalarının görüşlerine ve eylemlerine güvenmek genellikle yararlı bir buluşsal yöntem olarak hizmet edebilir: Bu, özellikle insanların hızlı veya belirsizlik altında seçim yapması gerektiği gibi belirli durumlarda, onların yargılar oluşturmasına ve karar vermesine yardımcı olan zihinsel bir kısa yoldur. Grup vagonu etkisinin bu şekilde bir buluşsal yöntem olarak kullanılması, insanların farkında olmadan sezgisel olarak yaptığı bir şey olabilir veya insanların aktif olarak yapmayı tercih ettiği bir şey olabilir.
Çoğunluk etkisine neden olan tüm bu faktörler, insanların diğer insanların bir şeye inandığına veya bir şey yaptığına dair işaretler olan bando vagonu ipuçlarıyla (ki bunlara bazen popülerlik ipuçları da denir) karşılaştığında, başkalarıyla aynı şekilde davranmanın faydalı olduğu veya diğer insanların yargılarına güvenmeye değer olduğu varsayımı altında bu ipuçlarını kendi eylemlerine rehberlik etmek için kullandıkları anlamına gelir.[24], [25], [26], [27] Örneğin, insanlardan haber başlıklarının önemini derecelendirmeleri istendiğinde, bu makalelerin diğer haber ajanslarının da kapsadığı bir konuyu kapsadığına inandıklarında, başlıklara daha yüksek puanlar verme eğilimindedirler, çünkü bu, haber başlıkları öneminin bir işareti olarak hizmet eder.[27]
Son olarak diğer faktörler de insanların sürü etkisi yaşamasına veya belirli durumlarda buna daha duyarlı olmasına neden olabilir. Örneğin bazı durumlarda o yatırımın avantajlı olup olmadığını bilmeseler bile, diğer insanların benzersiz bir yatırım fırsatından yararlandığını sanması sonucunda insanları o kişilerle aynı şeyi yapmaya iten fırsatı kaçırma korkusu, insanları çoğunluğa duyarlı hale getirebilir. Benzer şekilde, önde olduğu için bir adaya oy verilmesi durumunda, bir “kazananı” destekleme (veya bir "kaybeden"i desteklemekten kaçınma) arzusu insanları bando vagonu etkisine duyarlı hale getiren bir şey olabilir.[28], [29]
Bu nedenlerin herhangi bir kombinasyonunun insanların çoğunluğa yönelik düşünce ve davranışlarından sorumlu olabileceğini ve çoğunluğa yönelik etkisinin nedenlerinin insanlara ve koşullara göre değişebileceğini unutmayın. Bu, örneğin, farklı kişilerin aynı koşullar altında farklı nedenlerden dolayı bando vagonu etkisini yaşayabileceği ve aynı kişinin farklı koşullar altında farklı nedenlerle çoğunluk etkisini yaşayabileceği anlamına gelir.
Genel olarak, insanlar, onaylarını almak için başkalarıyla uyumlu olmak istedikleri, başkalarının görüşlerine güvenmenin faydalı olduğuna inandıkları veya ek mekanizmalar tarafından motive edildikleri için, çeşitli nedenlerle çoğunluğa maruz kalırlar; kaybetme korkusu gibi.
Not: Çoğunluk etkisine çok çeşitli mekanizmalar yol açabileceğinden, farklı kişiler aynı koşullar altında farklı nedenlerle bunu deneyimleyebilir ve aynı kişi, farklı koşullar altında farklı nedenlerle çoğunluğa etki edebilir. Buna ek olarak, insanlar bazen sürü etkisinden etkilenmeseler de, daha çok stratejik düşünceler gibi başka bir şey tarafından buna yönlendirildikleri için çoğunluğa yönelik davranışlarda bulunurlar.[29]
Çoğunluk Etkisi Nasıl Yayılır?
Birçok durumda çoğunluk etkisi, olumlu bir geri bildirim döngüsü aracılığıyla hızlı ve geniş bir ölçekte yayılabilir. Bu yolla daha fazla insan bundan etkilenirse, diğer insanların da bundan etkilenmesi daha olasıdır. Bu, bir kişinin çoğunluğa etkisinin neden olduğu davranışı gösterdiğini gözlemleme olasılığının artması ve bu davranışın kabul edilen bir norm haline gelmesi sonucunda aynı şekilde hareket etme baskısının artması gibi bir dizi altta yatan mekanizmaya atfedilebilir.
Çoğunluk etkisinin nasıl yayılabileceğine dair pratik bir örnek, genellikle titiz, nesnel ve ampirik olarak yönlendirilen ve bu nedenle bu ve benzeri fenomenlerden etkilenme olasılığı daha düşük olan tıp bilimleri durumunda ortaya çıkar. Konuyla ilgili olarak yayınlanan The Bandwagons of Medicine başlıklı bir makale, yeni bir tıbbi kavramın veya tedavinin, geniş çaplı bir çoğunluğa etkisinin bir sonucu olarak nasıl ivme kazanabileceğini ve ana akım haline gelebileceği açıklanmaktadır:
• Medya yeni bir muameleyi öğrenir ve genellikle abartılı ve yanıltıcı yazılar yayınlayarak bunu duyurur.
• Devlet kurumları, araştırma vakıfları ve özel şirketler gibi çeşitli kuruluşlar da yeni tedaviyi teşvik ediyor, çünkü başarılı olduğunu görmekten ziyade bazı çıkarları var.
• Halk, şimdilerde tanıtılan tedaviyi benimsiyor ve doktorlar gibi tıp pratisyenlerine, özellikle bu tedavi yeni olarak algılandığında, onu benimsemeleri için baskı yapıyor.
• Doktorlar genellikle yeni tedaviyi kabul etmek isterler çünkü zor bir soruna ikna edici bir çözüm sunar.
• Ayrıca doktorlar, kendi alanlarındaki en son trendlerden haberdar olmak için giderek daha fazla miktarda tıbbi bilgi tüketmek zorunda olduklarından, yeni materyalleri yeterince eleştirel bir şekilde okumaları bazen onlar için zordur.
Bu, başlangıçta yalnızca tek bir savunucu veya küçük bir savunucu grubu tarafından tanıtılan yeni bir kavramın, yeterli destekleyici kanıt olmadığında bile hızla büyüyebileceğini ve yaygın bir şekilde popüler hale gelebileceğini göstermektedir.
Bu örnek tıp konusuna odaklansa da, moda ve siyaset gibi diğer alanlarda da benzer süreçler yaşanabilir. Tüm bu alanlarda, yeni bir kavramın küçük bir takipçi kitlesi kazanması, kritik bir kitleye ulaşana kadar, örneğin ana akım medyada yer almaya başlayıncaya kadar büyümesine ve bu noktada büyük ölçekli bir sürü etkisi başlaması sonucu giderek daha fazla sayıda insanın bu kavramı desteklemesine neden olmaktadır.
Bu, belirli bir duruşun kamusal söylemde artan bir önem kazandığı, kendi kendini güçlendiren bir süreç olan erişilebilirlik zinciri olarak adlandırılan yakından ilişkili bir kavramla ilgilidir.
Not: Yakından ilgili bir olgu, yeni teknolojilerin ve eğilimlerin nasıl benimsendiğini açıklayan "yeniliklerin yayılması"dır.[30] Bu süreçte, genellikle beş sınıf insan vardır: yenilikçiler, erken benimseyenler, erken çoğunluk, geç çoğunluk ve geride kalanlar. Daha fazla insan yeni teknolojiyi benimsedikçe (özellikle yüksek itibara sahip olanlar), başlangıçta isteksiz olan daha fazla insan bu yüzden de fikrini değiştir ve çoğunluğa yatkınlık gösterir.[31]
Çoğunluk Etkisinden Nasıl Kaçınılır?
Çoğunluk etkisi bilişsel bir önyargı olduğundan, mantıklı bir şekilde düşünmemize ve hareket etmemize yardımcı olan önyargı azaltma tekniklerini kullanarak bizim ve başkaları üzerindeki etkisini azaltabiliriz. Bu tür teknikler şunları içerir:
• Çoğunluk ipuçlarıyla aranıza mesafe koyun. Örneğin, bir karar vermeden önce akran baskısı uygulayan insanlardan uzaklaşarak bu ipuçlarından fiziksel mesafe oluşturabilir veya karar vermeden önce insanlarla konuştuktan sonra bir gün bekleyerek zamansal mesafe oluşturabilirsiniz.
• Yargılama ve karar verme için en uygun koşulları yaratın. Örneğin, çoğunluk etkisi altında bir karar vermeden önce, sakin bir yere gidebilir ve durumu düşünürken düzgün bir şekilde konsantre olabilirsiniz.
• Akıl yürütme sürecinizi yavaşlatın. Bu, sezgiye veya aceleci akıl yürütmeye güvenmek yerine, durumu yavaş ve analitik bir şekilde düşünmek için zaman ayırmayı içerir.
• Akıl yürütme sürecinizi açık hale getirin. Örneğin, çoğunluğa ait ipuçlarıyla ilişkili belirli bir eylem planını izleyip izlemeyeceğinizi tartışıyorsak, artılarını ve eksilerini açıkça sıralayabilir ve ardından hangi kararı ve nedenini açıkça sözlü olarak belirtebilirsiniz.
• Kararlarınızdan kendinizi sorumlu tutun. Bir karar çoğunluk etkisi veya diğer sosyal etki türleri nedeniyle alınmış olsa bile, vereceğiniz herhangi bir karardan nihayetinde sorumlu olduğunuzu kendinize hatırlatın.
• Bando vagonunu inceleyin. Örneğin, kimin tanıtımını yaptığını ve neden böyle yaptığını belirlemeye çalışın (örnek: bir pazarlamacı, insanların ürünlerini satın almalarını sağlamaya çalıştığı için o ürünü tanıtıyor).
• Banda vagonu etkisinin yaşandığı diğer durumları hatırlayın. Çoğunluk etkisini deneyimlediğiniz benzer durumları düşünmek, bunun üzerinizdeki mevcut etkisini değerlendirmenize, bu etkinin olası sonuçlarını belirlemenize ve bir şeyin popüler görünmesi, bunun doğru olduğu veya gerçek olduğu anlamına gelmediğini hatırlamanıza yardımcı olabilir.
• Alternatif seçenekleri değerlendirin. Örneğin, bando vagonu ipuçlarının önerdiğinden farklı bir hareket tarzı belirlemeye çalışın ve potansiyel avantajlarını göz önünde bulundurun.
• Psikolojik öz mesafe yaratın. Çoğunluk ipuçlarının ışığında nasıl hareket etmemiz gerektiğini düşünürken, psikolojik mesafe yaratarak, örneğin mesafeli bir dil kullanarak ve kendimize "Bu durumda ne yapmalısın?" diye sorarak rasyonel düşünme yeteneğimizi geliştirebiliriz.
• Kararlarınızın sonuçlarını öngörmeye çalışın. Çoğunluk etkisinin önerdiği eylem tarzını izlerseniz, özellikle de ne olacağı ve nasıl hissedeceğiniz gibi faktörler açısından sonuçları değerlendirin.
• Başkalarından geri bildirim alın. Örneğin, belirli bir çoğunluğun etkisinden etkilenme olasılığı düşük olan güvenilir kişilerle konuşabilir ve onlara muhakeme süreciniz hakkında ne düşündüklerini sorabilirsiniz.
Buna ek olarak, bize etki eden çoğunluk etkisinin nedenlerini belirlemek (örneğin uyum sağlama isteğimizi belirlemek) genellikle yararlıdır; çünkü bu, onu azaltmak için hangi teknikleri kullanmamız gerektiğini anlamamıza yardımcı olabilir. Bu bize, bando vagonu etkisine kapılma olasılığımız olan durumları belirlememize yardımcı olma avantajını verir. Örneğin, bando vagonu etkisini deneyimlemek üzere olduğumuzu hissettiğimiz takdirde nasıl tepki vereceğimiz konusunda standart bir aksiyon planı belirleyerek buna önceden hazırlanmamıza yardımcı olabilir.
Ayrıca, çoğunluk etkisine doğru bir şekilde yaklaşmak için genellikle potansiyel etkilerinin farkında olmamız gerektiğinden, çeşitli durumlarda karşımıza çıkan farklı çoğunluk etkilerini akılda tutmayı hatırlamak önemlidir. Bu, örneğin, başkalarından bir miktar baskı altındayken bir karar vermek üzereyken, kendimize bu etkiyi hatırlatmamız gerektiği anlamına gelir; böylece potansiyel etkisini doğru bir şekilde hesaplayabiliriz.
Son olarak, çoğunluk etkisinden kaçınmak genellikle faydalı olsa da, bunun, çoğunluğa ilişkin ipuçlarının her zaman yanlış olduğu ve illâ göz ardı edilmesi gerektiği anlamına gelmediğini unutmamalıyız. Aksine, bazen sizi en uygun karara götüren değerli araçlar olabilirler.
Bu nedenle, bu ipuçlarını göz önünde bulundurmadan reddetmemeliyiz; bunun yerine onları çoğunluğun etkisine düşmeden rasyonel bir şekilde analiz ettiğimizden emin olmalıyız. Bu, örneğin, hangi kitabı okuyacağımıza veya hangi ürünü satın alacağımıza karar vermeye çalışıyorsak, rasyonel bir şekilde analiz ettiğimizden emin olduğumuz ve mümkünse diğer ilgili faktörleri de dikkate aldığımız müddetçe, büyük olasılıkla, insanların bıraktığı puanlara ve incelemelerden yararlanabileceğimiz anlamına gelir.
Genel olarak, çoğunluk etkisini azaltmak için, çoğunluğa giden ipuçlarından uzaklık yaratmak, muhakeme sürecimizi yavaşlatmak, kararlarımız için kendimizi sorumlu tutmak, kararlarımızın sonuçlarını görselleştirmek ve alternatif seçenekleri düşünmek gibi çeşitli önyargı azaltma tekniklerini kullanabiliriz. Ek olarak, çoğunluk etkisinin nedenlerini belirlemek genellikle yararlıdır ve bando vagonu etkisi sorunlu olabilse de, çoğunluğa yönelik ipuçlarının mutlaka yanlış olmadığını hatırlamak önemlidir; bu nedenle genellikle onları reddetmek yerine, düzgün bir şekilde değerlendirmeniz gerekir.
Çoğunluk Etkisinden Nasıl Faydalanılır?
Bazı durumlarda, insanların düşünce ve eylemlerini etkilemek için sürü etkisinden yararlanmak faydalı olabilir. Örneğin, bir yazar isek, insanları kitabımızı satın almaya teşvik etmek için, etkili kişilerden gelen tanıtım yazıları veya en çok satanlar statüsüne ilişkin bildirimler gibi, genel geçer ipuçlarını ve benzer sosyal kanıt sinyallerini kitap kapağımıza eklemek isteyebiliriz.
Çoğunluk etkisini optimal bir şekilde kullanmak için, önce ne olduğunu, insanların bunu neden deneyimlediğini ve insanları nasıl etkileyebileceğini anlamak önemlidir. Ardından, kendimize aşağıdaki gibi sorular sorarak, kendi özel durumumuzda en iyi şekilde nasıl uygulanacağını belirlemek için durumu değerlendirmeliyiz:
• Hangi sonucu elde etmeye çalışıyorum?
• Hedef kitlem kim?
• Çoğunluk etkisi ile ilgili şeyler söz konusu olduğunda, hedef kitlenin özellikleri nelerdir? Örneğin yalnızca bir grup insanı mı, yoksa birden çok kişiyi mi hedefliyorum? Birden fazla grubu hedefliyorsam, bu gruplar sosyal olarak hangi yönlerden birbirinden farklıdır?
• Hangi temel psikolojik mekanizmalar, hedef kitlemin çoğunluk etkisini yaşamasına neden olabilir? Örneğin, hedef kitledeki insanlar, diğer insanların bilgi değerlendirmesine güvendikleri için daha fazla sürü etkisi yaşama ihtimali var mı?
• Pratikte bir bando vagonu etkisini teşvik etmek için ne yapabilirim? Örneğin, bu tür bir sürü etkisi yaratmak için hangi sosyal kanıt işaretlerini kullanabilirim?
• Çoğunluk etkisi yaratmak için kullanabileceğim farklı yaklaşımlara hedef kitlem nasıl tepki verecek? Spesifik olarak, hedef kitlem hangi yaklaşımlara olumlu yanıt verecek ve hangi yaklaşımlara olumsuz yanıt verecek ve neden?
Bazen, başlangıçta ihtiyacımız olan tüm ilgili bilgilere sahip olmayabiliriz. Örneğin, hedef kitlemizin farklı yaklaşımlara nasıl tepki vereceğini hemen bilemeyebiliriz. Gerekli bilgileri almak için yapabileceğimiz birkaç şey vardır:
• İnsanların neden ve nasıl davrandıklarının veya empati boşluğu gibi sorunlardan dolayı nasıl hareket edeceklerinin her zaman tam olarak farkında olmadıklarını akılda tutarak, bakış açılarını doğrudan elde etmek için ilgili kişilerle konuşmalıyız.
• İlgili bireyleri gözlemlemeliyiz, örneğin pratikte çoğunluk ipuçlarına nasıl tepki verdiklerini görmek için, aynı zamanda davranışlarını gözlemlememizin, ne düşündükleri ve neden böyle davrandıkları konusunda bize sınırlı bilgi verdiğini unutmamalıyız.
• İlgili iç görüleri elde etmek için ilgili araştırmaları ve vaka çalışmalarını göz önünde bulundurmalıyız; örneğin, bir web sitesi tasarlıyorsak, ilgili web sitelerini inceleyebilir ve derecelendirmeler ve incelemeler gibi ana hat ipuçlarının insanların görüşlerini nasıl etkilediğini inceleyebiliriz.
• Yaklaşımlarımızın kendi durumumuzda ne kadar iyi çalıştığını doğrudan test etmek için deneyler yapmalıyız.
Genel olarak, bando vagonu etkisinin kullanılması çok çeşitli durumlarda faydalı olabilir. Etkin bir şekilde kullanmak için, önce sürü etkisinin nasıl çalıştığını öğrenmeli, ardından hedef kitlemizin kim olduğu ve elde etmeye çalıştığımız sonuçların neler olduğu gibi yönleri göz önünde bulundurarak ve bireyleri gözlemleme ve deneyler yürütme gibi yöntemlerle ilgili bilgileri toplayarak, onu nasıl kullanmamız gerektiğini belirlemek için durumumuzu değerlendirmeliyiz.
Çoğunluk Etkisinde Bireysel Varyasyon
İnsanların, sürü etkisine duyarlılığı konusunda önemli ölçüde bireysel değişkenlik vardır - ki bunlar, çeşitli kişisel ve durumsal faktörlere atfedilebilir.[9], [22], [26] Bu, farklı insanların farklı derecelerde, farklı şekillerde ve farklı nedenlerle çoğunluk etkisinden etkilenme olasılığı olduğu anlamına gelir.
Örneğin, siyaset söz konusu olduğunda, mevcut siyasi partisine güçlü bir şekilde yatırım yapan insanlar, muhtemelen sadece anketlerde iyi gidiyor diye muhalif bir partiye oy vermezken, bu anketler kime oy vereceğinden emin olmayan insanlara yön verebilir - hele ki bu kişilerin hâlihazırda güçlü politik inançları yoksa...[32]
Bando vagonu etkisindeki "bireysel varyasyon" kavramı, genel olarak Asch'ın Uyum Deneyi olarak adlandırılan, konuyla ilgili en iyi bilinen deneylerden birinde gösterilmektedir ve bu deney aşağıdaki gibi anlatılmaktadır:[33]
Sekiz kişiden oluşan bir gruba, bir dizi basit, açıkça yapılandırılmış algısal ilişkiyi değerlendirmeleri talimatı verildi: Görevleri, belirli bir çizginin uzunluğunu, birbiriyle eşit olmayan 3 çizgiden biriyle eşleştirmekti.
Grubun her üyesi kararlarını diğerlerine açıkladı. Bu monoton testin ortasında, bir kişi, kendisini aniden tüm grup tarafından yalanlanırken buldu ve bu çelişki, deney sırasında tekrar tekrar tekrarlandı.
Söz konusu grup, 1 üyesi hariç, daha önce deneyciyle görüşmüş ve belirli noktalarda yanlış ve oybirliğiyle karar vererek yanıt verme talimatlarını almıştı. Çoğunluğun hataları büyüktü… Ve kontrol koşullarında rastlanmayan bir düzendeydi. Oybirliğiyle çoğunluğun ortasında bir azınlık konumuna yerleştirdiğimiz seçkin kişi ("kritik özne") araştırmanın ana konusuydu. Muhtemelen hayatında ilk kez, bir grubun duyularının kanıtlarıyla oybirliğiyle çeliştiği bir durumla karşı karşıya kaldı…
Araştırmanın nicel sonuçları açık ve netti...
Çoğunluğa doğru belirgin bir eğilim vardı. Kritik gruptaki tüm tahminlerin üçte biri, çoğunluğun çarpıtılmış tahminleriyle aynı veya bu yöndeki hatalardı. Bu bulgunun önemi, üyelerinin tahminlerini yazılı olarak kaydettiği kontrol gruplarında sanal olarak hata bulunmadığının ışığında netleşiyor.
Aynı zamanda çoğunluğun etkisi tam olmaktan uzaktı. Kritik gruptaki tahminlerin üstünlüğü (%68), çoğunluğun baskısına rağmen doğruydu.
Aşırı bireysel farklılıkların kanıtlarını bulduk. Kritik grupta istisnasız olarak her zaman bağımsız kalan denekler de vardı - ve neredeyse her zaman çoğunluğa uyanlar da vardı…
Eleştirel deneklerin verili koşullara verdikleri tepkilerdeki farklılıklar da aynı derecede çarpıcıydı. Deney boyunca tamamen kendine güvenen denekler vardı. Diğer uçta ise yönünü şaşırmış, şüpheye düşmüş ve çoğunluktan farklı görünmemek için güçlü bir dürtü yaşayanlar vardı.
Buna göre, çoğunluk etkisi bazen kapsam olarak sınırlıdır, yani belirli bir durumdaki kişilerin yalnızca bir kısmını etkiler.[34]
Ters Bando Vagonu Etkisi
Ters bando vagonu etkisi (belirli bağlamlarda "züppe etkisi" olarak da adlandırılır), insanların bir şeyi yapmaktan kaçınmasına neden olan bilişsel bir önyargıdır, çünkü diğer insanların bunu yaptığına inanırlar.[35] Örneğin, ters çoğunluk etkisi, birçok kişinin o markayı giydiğini gördükten sonra, birinin lüks bir giysi markası giymekten kaçınmasına neden olabilir.[36]
Bu nedenle, ters çoğunluk etkisi, insanları uygun davranışlarda bulunmalarına neden olan çoğunluk etkisinin aksine, onları uygun olmayan davranışlarda bulunmaya yönlendirerek, insanları normal çoğunluğa göre zıt bir şekilde etkiler.[37], [38]
Ters çoğunluk etkisi, benzersiz hissetme arzusu ve diğerlerinden ayrılma arzusu gibi çeşitli psikolojik mekanizmalar tarafından yönlendirilebilir.[6], [8] Örneğin, bir çalışma, insanlar belirli bir ürünü satın almış olabilecek diğer kişilere yakın olduklarında, insanların benzersiz olma arzusunun o üründen kaçınmalarına neden olabileceğini bulmuştur.[38]
Bununla birlikte, başkaları tarafından yapılanlara aykırı olan ters yönlü davranışların her zaman ilişkili bilişsel önyargı tarafından yönlendirilmediğini unutmamalıyız. Örneğin, o adaya duyulan sempati nedeniyle, adayın kazanması olası görülmediğinde (bazen "ezilen etkisi" olarak adlandırılan bir fenomen) insanlar bir siyasi adayı desteklemeye daha yatkın hale gelirler.[39], [40], [41], [42] Benzer şekilde, diğer durumlarda, stratejik düşünceler gibi şeyler insanların ters yönlü davranışlarını yönlendirebilir.[42]
Sosyal Normlar
Sosyal normları anlamak, çoğunluk etkisini anlamamıza yardımcı olabilir. Sosyal normlar söz konusu olduğunda, genellikle iki ana norm türü arasında bir ayrım yapılır:[12], [43], [44]
• İnsanların tipik olarak onaylayıp onaylamadıklarını temsil eden ihtiyati normlar.
• İnsanların pratikte tipik olarak yaptıklarını temsil eden tanımlayıcı normlar.
Bu normlar, ihtiyati tedbir normlarının tanımlayıcı normlarla eşleştiği durumlarda "uyumlu" veya iki tür normun uyuşmadığı durumlarda "uyumsuz" olabilir. Örneğin, insanlar tipik olarak çöp atmayı onaylamıyorsa (yani, buna karşı bir ihtiyati norm varsa), o zaman uyumlu bir tanımlayıcı norm, insanların gerçekte nadiren çöp atması, uyumsuz bir tanımlayıcı norm ise insanların sıklıkla çöp atmasıdır.[44]
İnsanların bu normları formüle etmeleri ve algılamaları, gözlem, iletişim ve önceden var olan kişisel tutumlar gibi çeşitli faktörlere dayanmaktadır.[45]
Ayrıca, sosyal normların belirginliği (İng: "salience"), bu normların herhangi bir durumda insanları nasıl etkilediğini de etkileyebilir.[44] Spesifik olarak, genel olarak, bir norm ne kadar belirginse, yani insanlar belirli bir zamanda onun farkındaysa, bu norm insanları o kadar güçlü etkiler ve bu, özellikle birden fazla farklı norm kümesi arasında bir çatışma olduğunda önemlidir.[11]
Not: Sosyal normları tartışırken bazen, kuralcı normlar (ne yapılması gerektiği ) ve yasaklayıcı normlar (ne yapılmaması gerektiği ) arasındaki ayrım gibi başka ayrımlar da kullanılır.[46]
Sürü Psikolojiyle ilgili Özet Bilgiler ve Sonuçlar
• Çoğunluk etkisi, başkalarının da aynı şeyi yaptığına inandıklarında, insanların belirli bir şekilde düşünmesine veya davranmasına neden olan bilişsel bir önyargıdır.
• Hangi siyasi adaya oy verecekleri, hangi ürünleri satın alacakları ve hangi yatırıma para harcayacakları gibi konularda çoğunluk etkisi insanları etkileyebilir.
• İnsanlar, onaylarını almak için başkalarıyla uyumlu olmak istedikleri, başkalarının görüşlerine güvenmenin faydalı olduğuna inandıkları veya fırsatı kaçırma korkusu gibi ek mekanizmalar tarafından motive edildikleri gibi çeşitli nedenlerle çoğunluğa maruz kalırlar.
• Çoğunluk etkisini azaltmak için, çoğunluğa giden ipuçlarından uzaklaşma, muhakeme sürecimizi yavaşlatma, kararlarımızdan kendimizi sorumlu tutma, kararlarımızın sonuçlarını görselleştirme ve alternatif seçenekleri göz önünde bulundurma gibi çeşitli önyargı azaltma tekniklerini kullanabiliriz.
• Bando vagonu etkisini azaltırken, genellikle ilk olarak çoğunluğa etkimizin nedenlerini belirlemek faydalıdır ve ayrıca çoğunluk etkisi sorunlu olabilse de, çoğunluğa yönelik ipuçlarının her zaman yanlış olmadığını hatırlamak önemlidir. Bu nedenle onları düşünmeden reddetmek yerine, genellikle bunları doğru bir şekilde değerlendirmemiz gerekir.
Yazılarımın bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için üst düzey çabayı gösteriyorum. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bana ulaşın!
Bu arada okuduğunuz yazım Size ne hissettirdi? Konuyla ilgili bir sorunuz mu var? Whatsapp numaram 0544 724 36 50 dan bana sorabilirsiniz.
Seçimlerinizde Sürü Psikolojisiyle hareket etmek bazen avantajlı olmakla birlikte çoğunlukla zararlı olabiliyor. Bir kerede daha düşünün çünkü her seçim bir vazgeçiştir...
Kaynaklar ve İleri Okuma Tavsiyeleri
• L. Muchnik, et al. (2013). Social Influence Bias: A Randomized Experiment. Science, sf: 647-651. doi: 10.1126/science.1240466. | Arşiv Bağlantısı
• • T. Kaizoji. (2000). Speculative Bubbles And Crashes In Stock Markets: An Interacting-Agent Model Of Speculative Activity. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, sf: 493-506. doi: 10.1016/S0378-4371(00)00388-5. | Arşiv Bağlantısı
• • I. McAllister, et al. (2015). Bandwagon, Underdog, Or Projection? Opinion Polls And Electoral Choice In Britain, 1979-1987. The Journal of Politics, sf: 720-741. doi: 10.2307/2131577. | Arşiv Bağlantısı
• • R. B. Morton, et al. (2015). Exit Polls, Turnout, And Bandwagon Voting: Evidence From A Natural Experiment. European Economic Review, sf: 65-81. doi: 10.1016/j.euroecorev.2015.03.
• • H. Leibenstein. (1950). Bandwagon, Snob, And Veblen Effects In The Theory Of Consumers' Demand. The Quarterly Journal of Economics, sf: 183-207. doi: 10.2307/1882692. | Arşiv Bağlantısı
• • S. Shaikh, et al. (2017). Do Luxury Brands Successfully Entice Consumers? The Role Of Bandwagon Effect. International Marketing Review, sf: 498-513. doi: 10.1108/IMR-09-2014-0302. | Arşiv Bağlantısı
• • M. N. Kastanakis, et al. (2012). Between The Mass And The Class: Antecedents Of The “Bandwagon” Luxury Consumption Behavior. Journal of Business Research, sf: 1399-1407. doi: 10.1016/j.jbusres.2011.10.005. | Arşiv Bağlantısı
• • H. S. Lim, et al. (2021). Nonprofit Organization Advertising On Social Media: The Role Of Personality, Advertising Appeals, And Bandwagon Effects. Journal of Consumer Behaviour, sf: 849-861. doi: 10.1002/cb.1898. | Arşiv Bağlantısı
• • L. Cohen, et al. (2015). The Bandwagons Of Medicine. Perspectives in Biology and Medicine, sf: 531-538. doi: 10.1353/pbm.1979.0037. | Arşiv Bağlantısı
• • L. F. Rikkers. (2002). The Bandwagon Effect. Journal of Gastrointestinal Surgery, sf: 787-794. doi: 10.1016/S1091-255X(02)00054-9. | Arşiv Bağlantısı
• • R. B. Cialdini, et al. (2005). A Focus Theory Of Normative Conduct: Recycling The Concept Of Norms To Reduce Littering In Public Places.. American Psychological Association, sf: 1015-1026. doi: 10.1037/0022-3514.58.6.1015. | Arşiv Bağlantısı
• • N. H. Hashim, et al. (2014). Bandwagon And Leapfrog Effects In Internet Implementation. International Journal of Hospitality Management, sf: 91-98. doi: 10.1016/j.ijhm.2013.10.012. | Arşiv Bağlantısı
• • J. Howard. (2019). Bandwagon Effect And Authority Bias. Springer, Cham, sf: 21-56. doi: 10.1007/978-3-319-93224-8_3. | Arşiv Bağlantısı
• • I. Bischoff, et al. (2013). Social Information And Bandwagon Behavior In Voting: An Economic Experiment. Journal of Economic Psychology, sf: 270-284. doi: 10.1016/j.joep.2012.10.009. | Arşiv Bağlantısı
• • H. Evrenk, et al. (2015). Social Interactions In Voting Behavior: Distinguishing Between Strategic Voting And The Bandwagon Effect. Public Choice, sf: 405-423. doi: 10.1007/s11127-015-0241-3. | Arşiv Bağlantısı
• • R. M. Raafat, et al. (2009). Herding In Humans. Trends in Cognitive Sciences, sf: 420-428. doi: 10.1016/j.tics.2009.08.002. | Arşiv Bağlantısı
• • T. Kameda, et al. (2015). Herd Behavior. John Wiley & Sons, Ltd, sf: 1-14. doi: 10.1002/9781118900772.
• • D. M. Mayton, et al. (2011). Groupthink. John Wiley & Sons, Ltd. doi: 10.1002/9780470672532.
• • G. S. Carlson. (2016). Groupthink. John Wiley & Sons, Ltd, sf: 1-5. doi: 10.1002/9781118541555.
• • J. Biddle. (2010). A Bandwagon Effect In Personalized License Plates?. Wiley, sf: 375-388. doi: 10.1111/j.1465-7295.1991.
• • M. N. Kastanakis, et al. (2014). Explaining Variation In Conspicuous Luxury Consumption: An Individual Differences' Perspective. Journal of Business Research, sf: 2147-2154. doi: 10.1016/j.jbusres.2014.04.024. | Arşiv Bağlantısı
• • X. Lin, et al. (2016). Social Media And Credibility Indicators: The Effect Of Influence Cues. Computers in Human Behavior, sf: 264-271. doi: 10.1016/j.chb.2016.05.002. | Arşiv Bağlantısı
• • J. K. Bray, et al. (2020). The Bandwagon Effect Increases Acne Treatment Willingness In Teenagers. Journal of the American Academy of Dermatology, sf: 1172-1174. doi: 10.1016/j.jaad.2020.01.068. | Arşiv Bağlantısı
• • H. Kim, et al. (2014). Can Online Buddies And Bandwagon Cues Enhance User Participation In Online Health Communities?. Computers in Human Behavior, sf: 319-333. doi: 10.1016/j.chb.2014.04.039. | Arşiv Bağlantısı
• • R. Schmitt-Beck. (2015). Bandwagon Effect. John Wiley & Sons, Ltd, sf: 1-5. doi: 10.1002/9781118541555.
• • D. Powell, et al. (2017). The Love Of Large Numbers: A Popularity Bias In Consumer Choice. SAGE Publications, sf: 1432-1442. doi: 10.1177/0956797617711291. | Arşiv Bağlantısı
• • S. S. Sundar, et al. (2007). News Cues: Information Scent And Cognitive Heuristics. Journal of the American Society for Information Science and Technology, sf: 366-378. doi: 10.1002/asi.20511. | Arşiv Bağlantısı
• • R. B. Morton, et al. (2015). What Motivates Bandwagon Voting Behavior: Altruism Or A Desire To Win?. European Journal of Political Economy, sf: 224-241. doi: 10.1016/j.ejpoleco.2015.04.
• • M. Barnfield. (2019). Think Twice Before Jumping On The Bandwagon: Clarifying Concepts In Research On The Bandwagon Effect. SAGE Publications, sf: 553-574. doi: 10.1177/1478929919870691. | Arşiv Bağlantısı
• • E. M. Rogers, et al. (2003). Diffusion Of Innovations. ISBN: 9780743222099. Yayınevi: Free Press.
• • L. Rosenkopf, et al. (1999). Modeling Reputational And Informational Influences In Threshold Models Of Bandwagon Innovation Diffusion. Computational & Mathematical Organization Theory, sf: 361-384. doi: 10.1023/A:1009620618662. | Arşiv Bağlantısı
• • J. L. Moore. Bandwagon Effect. (6 Mart 2014). Alındığı Tarih: 31 Ocak 2022. Alındığı Yer: SAGE Publications doi: 10.4135/9781483302775.n14. | Arşiv Bağlantısı
• • U. S. O. O. N. Research. (1951). Groups, Leadership And Men.
• • R. Nadeau, et al. (2007). New Evidence About The Existence Of A Bandwagon Effect In The Opinion Formation Process. SAGE Publications, sf: 203-213. doi: 10.1177/019251219301400204. | Arşiv Bağlantısı
• • X. Lin, et al. (2018). Identity On Social Networks As A Cue: Identity, Retweets, And Credibility. Communication Studies, sf: 461-482. doi: 10.1080/10510974.2018.1489295. | Arşiv Bağlantısı
• • M. Granovetter. (1986). Threshold Models Of Interpersonal Effects In Consumer Demand. Journal of Economic Behavior & Organization, sf: 83-99. doi: 10.1016/0167-2681(86)90023-5. | Arşiv Bağlantısı
• • A. G. Parsons, et al. (2014). Deal Is On! Why People Buy From Daily Deal Websites. Journal of Retailing and Consumer Services, sf: 37-42. doi: 10.1016/j.jretconser.2013.07.
• • E. V. Herpen, et al. (2009). When Demand Accelerates Demand: Trailing The Bandwagon☆. Wiley, sf: 302-312. doi: 10.1016/j.jcps.2009.01.001. | Arşiv Bağlantısı
• • H. A. SIMON. (1954). Bandwagon And Underdog Effects And The Possibility Of Election Predictions. Public Opinion Quarterly, sf: 245-253. doi: 10.1086/266513. | Arşiv Bağlantısı
• • S. Jun, et al. (2015). Effects Of Underdog (Vs. Top Dog) Positioning Advertising. International Journal of Advertising, sf: 495-514. doi: 10.1080/02650487.2014.996199. | Arşiv Bağlantısı
• • R. L. Henshel, et al. (2016). The Emergence Of Bandwagon Effects: A Theory. The Sociological Quarterly, sf: 493-511. doi: 10.1111/j.1533-8525.1987.
• • K. Ito, et al. (2019). Reverse Bandwagon Effect And Foreign Direct Investment. Academy of Management Proceedings, sf: 10612. doi: 10.5465/AMBPP.2019.
• • R. B. Cialdini. (2003). Crafting Normative Messages To Protect The Environment. SAGE Publications, sf: 105-109. doi: 10.1111/1467-8721.01242. | Arşiv Bağlantısı
• • R. P. Jacobson, et al. (2010). Bodies Obliged And Unbound: Differentiated Response Tendencies For Injunctive And Descriptive Social Norms.. American Psychological Association, sf: 433-448. doi: 10.1037/a0021470. | Arşiv Bağlantısı
• • V. Melnyk, et al. (2011). To Think Or Not To Think: The Effect Of Cognitive Deliberation On The Influence Of Injunctive Versus Descriptive Social Norms. Psychology & Marketing, sf: 709-729. doi: 10.1002/mar.20408. | Arşiv Bağlantısı
• • K. L. Wilson, et al. (2001). Social Rules For Managing Attempted Interpersonal Domination In The Workplace: Influence Of Status And Gender. Sex Roles, sf: 129-154. doi: 10.1023/A:1010998802612. | Arşiv Bağlantısı
• M. Farjam. (2021). The Bandwagon Effect In An Online Voting Experiment With Real Political Organizations. International Journal of Public Opinion Research, sf: 412-421. doi: 10.1093/ijpor/edaa008. | Arşiv Bağlantısı
• J. Ugander, et al. (2012). Structural Diversity In Social Contagion. Proceedings of the National Academy of Sciences, sf: 5962-5966. doi: 10.1073/pnas.1116502109. | Arşiv Bağlantısı
• Á. Kiss, et al. (2014). Identifying The Bandwagon Effect In Two-Round Elections. Public Choice, sf: 327-344. doi: 10.1007/s11127-013-0146-y. | Arşiv Bağlantısı
• S. Nakayama, et al. (2004). A Fashion Model With Social Interaction. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, sf: 625-634. doi: 10.1016/j.physa.2004.01.046. | Arşiv Bağlantısı
• D. W. Fleitas. (1971). Bandwagon And Underdog Effects In Minimal-Information Elections*. American Political Science Review, sf: 434-438. doi: 10.2307/1954459. | Arşiv Bağlantısı
• K. M. White, et al. (2008). Social Influence In The Theory Of Planned Behaviour: The Role Of Descriptive, Injunctive, And In-Group Norms. Wiley, sf: 135-158. doi: 10.1348/014466608X295207. | Arşiv Bağlantısı
• G. Jasso, et al. (2006). Probing The Character Of Norms: A Factorial Survey Analysis Of The Norms Of Political Action. SAGE Publications, sf: 947. doi: 10.2307/2657349. | Arşiv Bağlantısı